Hán văn:
以 正 治 國. 以 奇 用 兵. 以 無 事 取 天 下. 吾 何 以 知 其 然 哉? 以 此: 天 下 多 忌 諱 而 民 彌 貧. 民 多 利 器, 國 家 滋 昏. 人 多 伎 巧, 奇 物 滋 起. 法 令 滋 彰, 盜 賊 多 有. 故 聖 人 云: 我 無 為 而 民 自 化. 我 好 靜 而 民 自 正. 我 無 事 而 民 自 富. 我 無 欲 而 民 自 朴.
Phiên âm:
- Dĩ chính[1]trị quốc. Dĩ kỳ [2] dụng binh. Dĩ vô sự thủ thiên hạ.
- Ngô hà dĩ tri kỳ nhiên tai? Dĩ thử: Thiên hạ đa kỵ húy[3]nhi dân di bần. Dân đa lợi khí, quốc gia tư hôn. Nhân đa kỹ xảo, kỳ vật tư khởi. Pháp lệnh tư chương, đạo tặc đa hữu.
- Cố thánh nhân vân: Ngã vô vi nhi dân tự hóa. Ngã hiếu tĩnh nhi dân tự chính. Ngã vô sự nhi dân tự phú. Ngã vô dục nhi dân tự phác.
Dịch xuôi:
- Lấy ngay thẳng trị nước; lấy mưu mô dùng binh; lấy vô sự được thiên hạ.
- Ta làm sao biết được như vậy? Nhờ thế này: Thiên hạ càng nhiều kỵ húy, thì dân càng nghèo. Dân càng lắm lợi khí, thì quốc gia càng tối tăm. Dân càng tài khéo, vật lạ càng nẩy sinh, pháp lệnh càng rõ rệt, trộm cướp càng sinh ra nhiều.
- Vì thế nên thánh nhân mới dạy: Ta vô vi mà dân tự hóa. Ta ưa tĩnh mà dân tự chính. Ta không dở dói mà dân giàu. Ta không có dục vọng mà dân tự động trở nên chất phác.
Dịch thơ:
- Đem ngay chính trị dân trị nước,
Đem mưu mô phương lược dùng binh.
Dùng vô sự giữ dân mình,
- Làm sao ta biết sự tình trước sau ?
Đây ta xin tỏ gót đầu,
Càng điều cấm kỵ, càng sầu dân con.
Dân càng xảo trá đa đoan,
Nước càng tăm tối bàng hoàng hôm mai.
Càng sinh ra lắm người tài,
Của khan vật lạ vãng lai càng nhiều,
Vẽ vời luật pháp bao nhiêu,
Càng điều trộm cướp, càng điều nhiễu nhương.
- Nên hiền thánh xưa thường hay nói:
Ta «vô vi» vẫn đổi dân tình.
Êm đềm dân vẫn sửa mình,
Ta đây vô sự, dân sinh vẫn giàu.
Ít mơ ước chẳng cầu chẳng cạnh,
Mà dân con tâm tính hóa hay.
BÌNH GIẢNG
Chương này lại nói lên ích lợi của vô vi trong khi trị dân trị nước.
Các quốc gia ngày nay đua nhau đi vào con đường tổ chức, kỹ thuật. Nhưng càng tăng tiến về tổ chức bao nhiêu, thì cuộc sống càng trở nên nặng nề, phức tạp, giả tạo bấy nhiêu.
Càng lắm pháp luật, càng lắm phiền toái, càng lắm trộm cắp. Cho nên người trên càng vẽ vời, càng vẽ chuyện bao nhiêu thì dân lại càng khổ bấy nhiêu.
Không xoay xở, dân sẽ bớt sưu, bớt thuế, sẽ yên tâm làm lụng, vì thế nên dân sẽ giàu. Đừng bày vẽ ra lắm luật lệ, thì dân càng sống hồn nhiên thuần phác.
Như vậy ta biết rằng, nhà cầm quyền mà thương dân nhất, chính là không «quấy dân». Cái văn minh vật chất ngày nay, cái guồng máy hành chánh ngày nay, càng tinh vi bao nhiêu thì lại càng làm cho con người trở thành máy móc bấy nhiêu. Đó chính là một điều mâu thuẫn nhất của thời đại chúng ta vậy.
[1] Chính 正 : ngay thẳng.
[2] Kỳ 奇: trá ngụy, cơ mưu.
[3] Kỵ húy 忌 諱: (1) kiêng kỵ; (2) pháp lệnh cấm đoán.
