Người ta nói người đạo đức giả (ngụy quân tử) còn đáng sợ hơn cả tiểu nhân. Vì tiểu nhân biểu hiện quá rõ ràng nên ai cũng có thể phòng bị. Nhưng người đạo đức giả thì thường ra vẻ tốt đẹp nhưng lại có thể ngấm ngầm mưu đồ phía sau, khiến người ta không đề phòng mà bị tổn thương…
Dưới đây là một số biểu hiện của người đạo đức giả:
Thể hiện tốt đẹp chỉ vì danh lợi của mình
Những người này luôn tạo cho mình một vẻ ngoài tử tế, tốt bụng, nhưng thực chất bên trong lại không được như vậy, thậm chí đang che giấu mưu tính lợi ích cá nhân.
Họ thường chỉ nghĩ cho bản thân trước khi nghĩ cho người khác, hơn nữa lại rất coi trọng danh lợi, thể diện bên ngoài. Do đó, họ làm việc tốt thực chất là để lấy thanh danh hoặc kiếm lợi cho mình.
Biểu hiện này rất dễ thấy ở những chính trị gia cánh tả. Năm 2020, sau khi người đàn ông da đen George Floyd bị cảnh sát đè chết ở Minnesota, phe cánh tả đã hạ mình quỳ gối để tưởng niệm ông ta. GS. Chương Thiên Lượng, chuyên gia về Trung Quốc, nhận định họ làm vậy thực chất là để thể hiện dường như trong tâm họ có một “tình yêu vĩ đại”, một tấm lòng bao la như biển cả, ngay cả đối với những kẻ phạm tội như vậy đều có thể bao dung.
Nhưng mục đích chính là họ muốn diễn xuất cho người khác thấy họ có đạo đức cao thượng nhường nào. Và đằng sau đó là một dã tâm, rằng tất cả những ai nhận được sự đồng cảm từ họ sẽ phải tôn thờ họ như một vị Thánh.
Một người tử tế thực sự sẽ rất bình dị, chân thành. Họ tốt với người khác cũng chỉ lặng lẽ, không khoa trương, giúp người đơn giản chỉ vì muốn tốt cho họ, chứ không phải vì bất cứ lợi lộc gì cho mình.
Bên ngoài biểu hiện tử tế, nhưng trong bụng lại xấu xa
Đây có lẽ là mức độ nguy hiểm nhất của đạo đức giả. Những người này có hẳn một ‘sách lược’ gây dựng hình tượng cho bản thân. Trước mặt mọi người, họ thể hiện vô cùng nhân nghĩa, cao thượng, thậm chí khiến nhiều người ái mộ.
Nhưng thực tế, con người thật của họ lại vô cùng nham hiểm, giỏi che đậy. Sự nham hiểm này ẩn chứa nhiều suy nghĩ xấu ác như lòng tham, sự kiêu ngạo, đố kỵ, ghen ghét, hận thù… Câu nói “miệng nam mô, bụng một bồ dao găm” chính là để chỉ những người này.
Trong tác phẩm Tiếu ngạo giang hồ của nhà văn Kim Dung có nhân vật kinh điển Nhạc Bất Quần. Bên ngoài ông ta là một thư sinh nho nhã nhưng trong lòng lại ẩn chứa nhiều dã tâm khó lường.
Trước mặt nhân sĩ võ lâm, ông ta luôn nói về nhân nghĩa lễ trí tín, nhưng sau lưng lại ngấm ngầm tiến hành những âm mưu nhằm chiếm đoạt Tịch tà kiếm phổ của Lâm gia.
Sau này, Nhạc Bất Quần trở thành người mất hết nhân tính, bỏ vợ, bỏ con, xa lánh học trò, bất chấp thủ đoạn theo đuổi tham vọng minh chủ võ lâm, kể cả phải hy sinh chính người thân hay đồng đạo của mình. Cuối cùng ông đã phải nhận lấy cái chết.
Tỏ ra là người tốt để gây chú ý, thể hiện bản thân
Ra vẻ mình là người tốt nhưng thực tế chỉ để thể hiện với mọi người, để nổi bật giữa đám đông, đây cũng là một biểu hiện của đạo đức giả.
Người thích thể hiện luôn cho rằng mình là người thông minh, ưu tú. Họ muốn được khẳng định mình, muốn trở thành tiêu điểm trước đám đông, thích được mọi người vây quanh. Khi đạt được thành quả nào đó, họ sẽ muốn cả thế giới biết đến. Sự tự tin của họ được xây dựng dựa trên sự khen ngợi, đánh giá của người khác.
Những người này tập trung quá nhiều vào việc người khác nghĩ gì về mình, điều này vô tình khiến họ mất đi sự kết nối với những điều mình tin tưởng, cũng như những giá trị thật của họ.
Trong khi đó, người tử tế thực sự sẽ luôn khiêm nhường. Họ chỉ lặng lẽ hoàn thiện bản thân, tinh tế giúp đỡ người khác. Họ sống có nguyên tắc, có lý tưởng riêng, và không cần tới sự chú ý của bất kỳ ai khác.
Một cách dễ nhận biết người đạo đức giả là họ nói chuyện rất thu hút. Đề tài nào có lợi thì họ nói rất hùng hồn, chuyện không có gì nhưng với tài khoa trương họ sẽ khiến nó trở nên quan trọng khiến mọi người chú ý. Việc nào không có lợi cho họ hoặc thể hiện năng lực của người khác thì họ không quan tâm hoặc tìm cách lái sang hướng khác.
Chỉ thích nói suông, nói thì hay nhưng làm thì dở
Người đạo đức giả trên bề mặt ăn nói rất hoa mỹ, khoa trương, nhưng khi bắt tay vào việc thì dễ bỏ cuộc giữa chừng, hoặc làm qua loa, hời hợt. Họ có thể đưa ra những nguyên tắc rất chí lý, nhưng bản thân lại vi phạm chính nguyên tắc của mình, như thể chúng chỉ dành cho người khác chứ không phải họ.
Trong trận đại dịch COVID-19, nhiều nhân vật trong giới quyền lực đã bị chỉ trích đạo đức giả khi vi phạm quy tắc giãn cách xã hội do chính họ đề ra.
Ví như tháng 11/2020, những hình ảnh “rò rỉ” cho thấy các thành viên Đảng Dân chủ ở quận Brooklyn (New York, Mỹ) đã có mặt tại một buổi tiệc sinh nhật chật cứng người, vượt quá quy định của tiểu bang. Trong đó, nhiều người tham dự không đeo khẩu trang và không tuân thủ các quy tắc giãn cách xã hội. Ngay cả Phó Chủ tịch quận Brooklyn là Borough Ingrid Lewis-Martin và cựu Chủ tịch Đảng Dân chủ Brooklyn là Frank Seddio cũng có mặt trong bữa tiệc này.
Một biểu hiện khác của người đạo đức giả là hay hứa hẹn để thể hiện bản thân. Nhưng thực tế, họ ít khi có kế hoạch làm những gì mình đã hứa. Hoặc cũng có thể họ sẽ bắt tay vào làm, nhưng sẽ sớm từ bỏ khi nó không đem lại lợi lộc gì cho bản thân.
Người chân thành, tử tế luôn biết giá trị của lời hứa. Họ thường nghĩ cho người khác và nỗ lực hết sức để giúp đỡ khi cần. Họ cũng không thích khoe khoang về thành công của bản thân, cũng không cần sự chấp thuận hay tán dương của người khác, bởi họ chỉ cần tin tưởng vào bản thân là đủ.
Chỉ tôn trọng người có địa vị, coi thường người yếu thế
Những người đạo đức giả rất coi trọng thể diện, nên để khiến bản thân trở nên cao quý hơn, sang hơn, họ thường thích kết giao với người giàu có, quyền lực, không thích ở gần người bình dân.
Đặc biệt trong môi trường công sở, với cấp trên, họ xu nịnh cười nói ngọt ngào. Nhưng khi gặp người địa vị thấp hơn như cấp dưới, phục vụ, bản chất của họ dễ bộc lộ. Họ trở nên cáu kỉnh, khó chịu, coi thường.
Một người tử tế thực sự sẽ luôn tôn trọng tất cả mọi người, bất kể địa vị của họ là gì, hay người đó có giúp được gì cho họ hay không.
Không cảm thụ nỗi khổ của người khác mà đi giáo huấn đạo lý, đó cũng là đạo đức giả
Những người này thường lấy các tiêu chuẩn mẫu mực để giáo huấn người khác, cho rằng như vậy là tốt cho người ta. Nhưng họ ít khi đặt mình vào vị trí người kia để thấu hiểu tình cảnh của họ, giúp họ cải thiện vấn đề từ gốc rễ. Do đó những gì người này nói, nhìn thì có vẻ muốn tốt cho người khác, nhưng thực chất chỉ là bề mặt, thậm chí có khi không giúp được mà còn hại người.
Một số phụ huynh vì muốn con học giỏi nên thường bắt con học thêm, sớm tối vùi vào sách vở, khiến đứa trẻ chịu áp lực rất lớn. Thậm chí có em đã ra đi ngay trên bàn học vì điều này. Đó là trường hợp của một cậu bé 11 tuổi ở Trung Quốc hồi tháng 3/2021.
Tối hôm đó, cậu bé đang làm bài tập của lớp học thêm thì nói hơi mệt và muốn ngủ một lát, sau đó nằm gục xuống bàn. Người mẹ thấy vậy còn giục con ngồi dậy làm bài nhanh rồi đi ngủ. Nhưng không ngờ đứa bé đã ra đi mãi mãi vì “đột tử do căng thẳng trong thời gian dài”. Sự việc đã khiến người mẹ suy sụp và vô cùng hối hận.
